Od planów generalnych do masterplanów. Sztuka kształtowania nowych struktur miejskich na obrzeżach miast

Od planów generalnych do masterplanów. Sztuka kształtowania nowych struktur miejskich na obrzeżach miast

rok wydania: 2023, wydanie pierwsze
ISBN: 978-83-7348-902-8
ilość stron: 234
oprawa: miękka

Opis

Monografia podejmuje zagadnienie kształtowania spójnych struktur przestrzennych w Polsce. Tematyka książki obejmuje nie tylko planowanie całościowe oparte na pozaustawowych dokumentach planistycznych, ale też kwestię miejskości i hamowania niekontrolowanej suburbanizacji, co wydaje się obecnie największym polskim problemem planistycznym.

Publikacja, ze względu na opisane liczne przykłady planowania całościowego, wyciągnięte cechy wspólne oraz niedoskonałości różnych istniejących dokumentów, może posłużyć zarówno naukowcom, jak i praktykom w tworzeniu takich instrumentów do kształtowania nowych lub nadawania cech miejskich istniejącym strukturom przestrzennym w Polsce.

Autorka promuje zintegrowane i elastyczne planowanie całościowe struktur w skali dzielnicy oraz działania na rzecz zwiększania świadomości na ten temat.

Monografia powstała na podstawie rozprawy doktorskiej pt. Współczesne instrumenty kształtowania obrzeżnych struktur miejskich o charakterze kompleksowym, obronionej na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej 12 marca 2019 roku.

Doktorat został wyróżniony w konkursie na najlepsze prace dyplomowe poświęcone problematyce mieszkalnictwa pt. „PUM – Przestrzeń Użytkowników i Mieszkańców” (2019), organizowanym przez PFR Nieruchomości SA w partnerstwie z Fundacją PFR i wydawnictwem Bęc Zmiana, a także w konkursie o Nagrodę im. Jerzego Regulskiego (2020) organizowanym przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej oraz Towarzystwo Urbanistów Polskich.

O Autorce

Dr inż. arch. Weronika Mazurkiewicz – architektka i urbanistka, obejmuje stanowisko adiunkta w Katedrze Urbanistyki i Planowania Regionalnego na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej. Od listopada 2021 r. prezes Gdańskiego Oddziału Towarzystwa Urbanistów Polskich (TUP), Od 2018 r. jest również członkinią Zarządu TUP oraz stowarzyszenia AESOP (Thematic Group for Public Spaces and Urban Cultures).

Jako urbanistka stara się propagować ideę elastycznego planowania opartego na masterplanach. Jest inicjatorką i organizatorką cyklu „Spotkań Filmowych z Miastem”.

W pracy badawczo-dydaktycznej łączy problematykę systemów informacji przestrzennej (GIS), masterplanów i partycypacji społecznej oraz współpracuje z Architektem Miasta Gdańska. W latach 2018–2022 r. była członkinią konsorcjum „Na Rynek!” pracującego w grancie GOSPOSTRATEG nad projektem pt. „Społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków” (współautorka m.in. „Strategii regeneracji rynków”). Od 2021 r. prowadzi na Politechnice Gdańskiej przedmioty związane z systemami informacji przestrzennej (GIS). Współpracuje również ze stowarzyszeniami „Inicjatywa Miasto” oraz „Instytut Kultury Miejskiej” w Gdańsku.

Spis treści

Wykaz używanych skrótów / 7
Wstęp / 11
Uzasadnienie i cel pracy / 17
Konstrukcja pracy / 19
Podstawowe pojęcia i definicje / 19
Historyczny i współczesny kontekst planowania kompleksowego / 29

1. Systematyka podstaw problemowych / 31
1.1. Suburbanizacja w ujęciu teoretycznym / 31
1.2. Miejskość jako forma życia społecznego / 37
1.3. Urbanizm jako miejski styl życia (urbanism as a way of life) / 40
1.4. Nadawanie strukturom przestrzennym cech miejskich / 41
1.5. Znaczenie partycypacji w planowaniu przestrzennym / 43
1.6. Współczesne kierunki rozwoju miast / 45
1.6.1. Geneza współczesnych przeobrażeń struktury miast / 46
1.6.2. Rozwój miast na przełomie wieków XX i XXI / 49
1.6.3. Idea zrównoważonego rozwoju miast / 51
1.6.4. Współczesne modele planowania miast / 55

2. Współczesne dzielnice obrzeżne miast w Polsce / 58
2.1. Charakterystyka istniejących dzielnic obrzeżnych miast w Polsce na wybranych przykładach / 58
2.1.1. Gdańsk / 60
2.1.2. Warszawa / 63
2.1.3. Wrocław / 67
2.2. Skutki niekontrolowanego rozrastania się struktur obrzeżnych miast / 69
2.3. Sugerowane działania naprawcze w istniejących strukturach obrzeżnych miast / 71
3. Instrumenty zarządzania rozwojem przestrzennym miasta / 73
3.1. Współczesne instrumenty polityki przestrzennej / 73
3.2. Umocowane prawnie instrumenty planistyczne wykorzystywane w planowaniu dzielnic miejskich / 78
3.2.1. System planowania przed reformą planowania przestrzennego (obowiązujący do 24 września 2023 roku) / 79
3.2.2. Reforma planowania przestrzennego – Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw / 82
3.3. Pozaustawowe instrumenty planistyczne wykorzystywane w planowaniu / 84
3.4. Partycypacyjne praktyki tworzenia pozaustawowych instrumentów planistycznych / 91
3.4.1. Zintegrowane podejście do planowania przestrzennego / 91
3.4.2. Peer to peer urbanism (P2P urbanism) / 92
3.4.3. Warsztaty charrette / 93
3.5. Podsumowanie analizy istniejących instrumentów planistycznych / 94

4. Przykłady planowania kompleksowego / 95
4.1. Wybrane historyczne założenia przestrzenne XX wieku oparte na całościowo opracowanych wizjach przestrzennych w Polsce / 95
4.1.1. Historyczne założenia przestrzenne zaplanowane na podstawie idei miast-ogrodów / 95
4.1.2. Przykłady planowania kompleksowego z początku XX wieku i czasów Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej / 112
4.2. Współczesne przykłady zastosowania masterplanów w kontekście międzynarodowym / 136
4.3. Omówienie i porównanie wybranych przykładów kompleksowego planowania w Europie / 166

5. Dzielnice obrzeżne powstające na podstawie masterplanów po 1989 roku w Polsce / 170
5.1. Miasteczko Wilanów w Warszawie / 170
5.1.1. Geneza masterplanu / 171
5.1.2. Współpraca stron / 172
5.1.3. Założenia masterplanu / 173
5.1.4. Budowa i funkcjonowanie dzielnicy / 176
5.1.5. Partycypacja społeczna mieszkańców / 179
5.2. Nowe Żerniki we Wrocławiu / 182
5.2.1. Geneza masterplanu / 184
5.2.2. Współpraca stron / 187
5.2.3. Założenia masterplanu / 187
5.2.4. Budowa i funkcjonowanie dzielnicy / 190
5.2.5. Partycypacja społeczna mieszkańców / 193
5.3. Miasteczko Siewierz Jeziorna / 194
5.3.1. Geneza masterplanu / 195
5.3.2. Współpraca stron / 196
5.3.3. Założenia masterplanu / 197
5.3.4. Budowa i funkcjonowanie dzielnicy / 201
5.3.5. Partycypacja społeczna mieszkańców / 205
5.4. Omówienie i porównanie wybranych masterplanów w Polsce / 205

6. Wnioski końcowe. Możliwość zastosowania masterplanów do tworzenia wizji rozwoju dzielnic obrzeżnych w miastach / 208
6.1. Sugerowane kierunki kształtowania obrzeżnych struktur miejskich w Polsce / 208
6.2. Planowanie nowych dzielnic / 213
6.3. Nadawanie funkcji miejskich przez dopełnianie istniejących struktur osiedli obrzeżnych / 214
6.4. Koordynowanie procesu kształtowania dzielnic sąsiadujących / 215

Bibliografia / 216
Spis ilustracji / 231
Spis schematów / 234
Spis tabel / 234