Utracone kamienice warszawskie doby wczesnego modernizmu (1909–1914)

Utracone kamienice warszawskie doby wczesnego modernizmu (1909–1914)

rok wydania: 2021, wydanie pierwsze
ISBN: 978-83-8156-159-4
ilość stron: 256
format: 21x 27 cm

Opis

Monografia porządkuje wiedzę na temat warszawskich kamienic, zrealizowanych w okresie poprzedzającym bezpośrednio wybuch pierwszej wojny światowej, w kontekście specyficznych uwarunkowań geograficznych i politycznych Warszawy w XIX wieku oraz związanych z tym konsekwencji widocznych w strukturze urbanistycznej i dominacji pewnych typów zabudowy.
Autor przedstawia w publikacji kluczowe aspekty tych realizacji, takie jak: zamawiający i fundatorzy, architekci i budowniczowie, rozwiązania planistyczne, kształtowanie bryły i przekroju, architektura elewacji, rozwiązania konstrukcyjne, infrastruktura techniczna oraz wystrój i wyposażenie wnętrz.

W monografii podjęta została próba określenia liczby kamienic zrealizowanych w Warszawie od około 1909 do 1914 roku, a także określenia ich stanu zachowania z wyszczególnieniem obiektów rozebranych przed 1939 rokiem, zniszczonych bezpośrednio w wyniku działań wojennych w latach 1939–1945, wyburzonych w konsekwencji poważnych uszkodzeń krótko po zakończeniu drugiej wojny światowej, częściowo rozebranych po 1945 roku w efekcie uszkodzeń wojennych, wyburzonych w latach 1945–1980 w związku z nowymi koncepcjami urbanistycznymi i komunikacyjnymi, rozebranych z innych przyczyn po 1945 roku oraz zachowanych do czasów współczesnych.

Budynki całkowicie zniszczone lub zachowane częściowo zostały odtworzone na podstawie badań archiwalnych, terenowych i bibliograficznych przybliżających wiedzę na temat ich dziejów, ich architektury, konstrukcji i wyposażenia. Zgromadzone materiały umożliwiały m in określenie standardu poszczególnych kamienic oraz ich rangi – zarówno w kontekście najbliższego otoczenia, jak też całego miasta

Badania i analizy przeprowadzone były m.in w oparciu o nieliczne projekty oryginalne, czasopisma sprzed 1914 roku, archiwalne zbiory fotograficzne, historyczne mapy i plany, księgi hipoteczne i taryfy posesji, dokumentację pomiarową wykonaną po zakończeniu drugiej wojny światowej, publikacje poświęcone zagadnieniu po 1945 roku, a także późniejsze opracowania konserwatorskie dotyczące budynków zachowanych w całości lub częściowo. Zebrana w ten sposób wiedza umożliwiła wyszczególnienie utraconych kamienic o ponadprzeciętnej wartości architektonicznej, historycznej lub naukowej, a także tych, na temat których zachowały się szczególnie wartościowe materiały ikonograficzne i bibliograficzne.

50 szczególnie cennych pod względem standardu, architektury i lokalizacji utraconych kamienic warszawskich z lat od około 1909 do 1914, przedstawiono szerzej w ramach katalogu stanowiącego integralną część niniejszej publikacji. W ramach katalogu starano się ująć m.in informacje na temat fundatorów, projektantów, dat budowy i zniszczenia, odcienia stylowego, rozwiązań konstrukcyjnych i technicznych, dziejów obiektu, a także wykaz rozpoznanych źródeł bibliograficznych i ikonograficznych. Katalog uzupełniono ilustracjami utraconych kamienic, a także szkicami i rysunkami rekonstrukcji ich fasad i planów.

Z uwagi na wysoką wartość poznawczą oraz szczególną przydatność opracowania w przyszłych badaniach dotyczących dziejów architektury i urbanistyki polskiej, wynikającą z unikatowości części ilustracji, przygotowaną do druku monografię oceniam wysoko. Napisana komunikatywnie i przekonywująco, w sposób świadczący o głębokim zaangażowaniu Autora w proces rozpoznawania istotnych elementów dziedzictwa kulturowego i postawy twórczej architektów, budowniczych, inwestorów czy fundatorów. Opublikowana, przyczyni się do upowszechnienia wiedzy dotyczącej dziedzictwa kulturowego okresu poprzez rozpoznanie warszawskich kamienic zrealizowanych w latach 1909–1914, oraz budynków unicestwionych i uszkodzonych w kolejnych dekadach.
fragment recenzji – dr hab inż arch Joanna Olenderek, prof PŁ

Problematyka dziejów architektury warszawskich kamienic podejmowana była w ostatnich dziesięcioleciach przez wielu badaczy. Ta wbrew pozorom bardzo obszerna tematyka naukowa nie została jednak wyczerpana. W literaturze przedmiotu szczególnie brakuje publikacji opartych o pogłębione kwerendy źródłowe, odnoszące się nie tylko do historii ich przemian, ale przede wszystkim dotyczących struktur i form architektonicznych. Pośród obszernego zasobu kamienic powstałych na przełomie XIX i XX wieku szczególne miejsce zajmują budowle wzniesione w okresie wczesnego modernizmu, czyli w latach 1909–1914. W tym kontekście wybór obszaru badawczego dokonany przez Pana Piotra Kilanowskiego uznać należy za szczególnie trafny.
fragment recenzji – dr hab inż arch Marcin Gawlicki, prof SSW

Spis treści

Wstęp
Stan badań

Przemiany w architekturze miast środkowoeuropejskich około 1900 roku

Krajobraz architektoniczny Warszawy na początku XX wieku
Uwarunkowania historyczne, polityczne i geograficzne
Struktura urbanistyczna
Typy zabudowy
Nowe inwestycje przed rokiem 1914

Źródła wiedzy na temat nieistniejących budynków warszawskich sprzed 1914 roku
Projekty oryginalne
Czasopisma sprzed 1914 roku
Archiwalne zbiory fotograficzne
Mapy i plany
Księgi hipoteczne i taryfy posesji
Dokumentacja i pomiary budynków po 1945 roku
Publikacje po 1945 roku
Opracowania konserwatorskie

Warszawskie kamienice doby wczesnego modernizmu (1909 –1914)
Zamawiający i fundatorzy
Architekci i budowniczowie
Rozwiązania planistyczne
Kształtowanie bryły i przekroju
Architektura elewacji
Rozwiązania konstrukcyjne
Infrastruktura techniczna
Wystrój i wyposażenie wnętrz

Utracone kamienice warszawskie doby wczesnego modernizmu
Kamienice rozebrane przed 1939 rokiem
Kamienice zniszczone bezpośrednio w wyniku działań wojennych w latach 1939 –1945
Kamienice wyburzone w wyniku poważnych uszkodzeń krótko po zakończeniu drugiej wojny światowej
Kamienice częściowo rozebrane po 1945 roku w wyniku uszkodzeń związanych z działaniami wojennymi
Kamienice rozebrane w latach 1945–1980 w związku z nowymi koncepcjami urbanistycznymi i komunikacyjnymi
Kamienice wyburzone z innych przyczyn po 1945 roku
Kamienice zachowane do czasów współczesnych

Podsumowanie
Podziękowania

Wykaz kamienic wzniesionych w Warszawie od około 1909 do 1914 roku

Katalog wybranych utraconych kamienic z lat 1909 –1914
Ceglana 10 (po 1951 roku Pereca 10)
Chmielna 57
Erywańska 9 (po 1918 roku Kredytowa 9)
Franciszkańska 6
Hipoteczna 3
Hipoteczna 5
Hortensji 3 (po 1935 roku Górskiego 3)
Hoża 1A
Aleje Jerozolimskie 89 (przed 1939 rokiem Aleje Jerozolimskie 75, po 1945 roku Aleje Jerozolimskie 81)
Junkierska 50 (po 1918 roku Kozia 50 / Miodowa 3)
Kaliksta 6 (po 1918 roku Śniadeckich 6)
Koszykowa 40 (od 1915 roku Koszykowa 54)
Krakowskie Przedmieście 16/18
Leszno 48 (po 1918 roku Leszno 52/54)
Marszałkowska 19/21
Marszałkowska 25
Mazowiecka 1
Mazowiecka 3
Miodowa 1 / Senatorska 6 (po 1918 roku Miodowa 5 / Senatorska 6)
Mławska 5
Moniuszki 1 / pl Warecki 5 (po 1921 roku pl Napoleona 5)
Moniuszki 2A
Moniuszki 4
Niecała 3 (w latach 1934 –1949 Alberta I Króla Belgów 3)
Nowolipki 23
Nowowiejska 8 (po 1918 roku 6-ego Sierpnia 8, obecnie al Wyzwolenia 8)
Nowo Sienna 2 (po 1916 roku Sienkiewicza 2) / pl Warecki 3 (po 1921 roku pl Napoleona 3)
Nowo Sienna 3 (po 1916 roku Sienkiewicza 3)
Nowy Świat 31
Nowy Zjazd 7 / Garbarska 8
Okólnik 5 / Szczygla 4A
Polna 26 (po 1915 roku Polna 32)
Przebieg 2
Sienna 30 / Śliska 23
Sienna 32 / Śliska 25
Służewska 5
Smolna 15 / Aleje Jerozolimskie 38
Sosnowa 8
Szczygla 1
Świętokrzyska 35
Waliców 14
Wielka 82 (po 1918 roku Wielka 26)
Wilcza 29
Wilcza 35
Wspólna 3
Wspólna 10
Zielna 25
Złota 45
Złota 62
Żelazna 69

Streszczenie
Bibliografia
Indeks nazwisk