Przekształcenia małych miast w Polsce. Studium wybranych miast w strefie podmiejskiej Warszawy

Przekształcenia małych miast w Polsce. Studium wybranych miast w strefie podmiejskiej Warszawy

rok wydania: 2021, wydanie pierwsze
ISBN: 978-83-8156-193-8
ilość stron: 286
format: A4

Opis

Konflikty przestrzenne i specyficzne problemy rozwojowe małych miast w Polsce, zwłaszcza położonych w strefach podmiejskich, skłoniły autorkę do podjęcia badań. Wiodącym celem naukowym jest analiza kierunków przekształceń, jakie nastąpiły w tych ośrodkach od 1939 roku, a w szczególności przez ostatnie 30 lat (po transformacji ustrojowej). Szczegółowa analiza badanych miast została zamieszczona w pierwszej części monografii, a w prezentowane opracowanie zawiera studium wybranych ośmiu małych miast położonych w strefie podmiejskiej Warszawy: Błonie, Górę Kalwarię, Karczew, Mszczonów, Radzymin, Serock, Tarczyn i Zakroczym. Wszystkie te ośrodki położone są w odległości 20−40 km od Warszawy, przy dawnych traktach handlowych. Cztery z nich mają 4 do 7 tys. mieszkańców, a cztery inne około 10 tysięcy. Są też dziś często zmarginalizowane, a ich liczba ludności (w kilku przypadkach) zmniejszyła się od 1939 roku, co świadczy o ich stagnacji czy nawet upadku. Stanowią jednak świadectwo historycznego rozwoju regionu podwarszawskiego, a ich wartości kulturowe wnoszą wkład do naszego dziedzictwa.

Monografia ma osiem rozdziałów, każdy poświęcony jednemu z badanych miast. Poprzedzone są one wprowadzeniem, zawierającym uzasadnienie tematyki oraz opis celu i metodyki badań. Zakończenie to wnioski końcowe z podsumowaniem diagnozy stanu zagospodarowania.

Każde zaprezentowane miasto badano według jednakowych kryteriów, w kolejnych etapach rozwoju, obrazujących stan ich zagospodarowania. Przyjęto 5 etapów, co około 15 lat (do 1939 roku, 1945–1960, 1960–1985, 1985–2000 oraz 2000–2017). Badane kryteria to: etapy rozwoju przestrzennego miasta (przyrosty terenów budowlanych i zmiany układu przestrzennego w kolejnych etapach rozwoju); struktura demograficzna i rynku pracy (zmiany struktury zatrudnienia i społecznej); struktura funkcjonalna (rozmieszczenie usług i miejsc pracy, zmiany funkcji dominującej, rola centrum, przestrzenie publiczne); krajobraz miejski (fizjonomia zabudowy i terenów zielonych); morfologia tkanki miejskiej (w tym: działek, układów ulic, typów i form zabudowy). Tak postawione warunki pozwoliły stworzyć wielokryterialną analizę porównawczą kolejnych przekształceń struktury przestrzennej badanych miast jako typowych dla małych ośrodków położonych w strefach podmiejskich.

Spis treści

WPROWADZENIE / 9

1. BŁONIE / 13
1.1. Etapy rozwoju przestrzennego miasta / 13
1.1.1. Uwarunkowania historyczne / 13
1.1.2. Przyrost terenów zurbanizowanych po 1945 r. / 19
1.2. Struktura demograficzna i rynku pracy / 25
1.3. Struktura funkcjonalna / 28
1.4. Krajobraz miejski / 36
1.5. Morfologia tkanki miejskiej / 39
1.6. Podsumowanie / 45

2. GÓRA KALWARIA / 47
2.1. Etapy rozwoju przestrzennego miasta / 47
2.1.1. Uwarunkowania historyczne / 47
2.1.2. Przyrost terenów zurbanizowanych po 1945 r. / 54
2.2. Struktura demograficzna i rynku pracy / 60
2.3. Struktura funkcjonalna / 63
2.4. Krajobraz miejski / 71
2.5. Morfologia tkanki miejskiej / 74
2.6. Podsumowanie / 79

3. KARCZEW / 81
3.1. Etapy rozwoju przestrzennego miasta / 81
3.1.1. Uwarunkowania historyczne / 81
3.1.2. Przyrost terenów zurbanizowanych po 1945 r. / 87
3.2. Struktura demograficzna i rynku pracy / 94
3.3. Struktura funkcjonalna / 96
3.4. Krajobraz miejski / 102
3.5. Morfologia tkanki miejskiej / 106
3.6. Podsumowanie / 112

4. MSZCZONÓW / 113
4.1. Etapy rozwoju przestrzennego miasta / 113
4.1.1. Uwarunkowania historyczne / 113
4.1.2. Przyrost terenów zurbanizowanych po 1945 r. / 119
4.2. Struktura demograficzna i rynku pracy / 125
4.3. Struktura funkcjonalna / 127
4.4. Krajobraz miejski / 134
4.5. Morfologia tkanki miejskiej / 136
4.6. Podsumowanie / 142

5. RADZYMIN / 143
5.1. Etapy rozwoju przestrzennego miasta / 143
5.1.1. Uwarunkowania historyczne / 143
5.1.2. Przyrost terenów zurbanizowanych po 1945 r. / 152
5.2. Struktura demograficzna i rynku pracy / 160
5.3. Struktura funkcjonalna / 162
5.4. Krajobraz miejski / 168
5.5. Morfologia tkanki miejskiej / 172
5.6. Podsumowanie / 178

6. SEROCK / 180
6.1. Etapy rozwoju przestrzennego miasta / 180
6.1.1. Uwarunkowania historyczne / 180
6.1.2. Przyrost terenów zurbanizowanych po 1945 r. / 185
6.2. Struktura demograficzna i rynku pracy / 191
6.3. Struktura funkcjonalna / 194
6.4. Krajobraz miejski / 201
6.5. Morfologia tkanki miejskiej / 204
6.6. Podsumowanie / 210

7. TARCZYN / 211
7.1. Etapy rozwoju przestrzennego miasta / 211
7.1.1. Uwarunkowania historyczne / 211
7.1.2. Przyrost terenów zurbanizowanych po 1945 r. / 216
7.2. Struktura demograficzna i rynku pracy / 223
7.3. Struktura funkcjonalna miasta / 225
7.4. Krajobraz miejski / 232
7.5. Morfologia tkanki miejskiej / 234
7.6. Podsumowanie / 240

8. ZAKROCZYM / 242
8.1. Etapy rozwoju przestrzennego miasta / 242
8.1.1. Uwarunkowania historyczne / 242
8.1.2. Przyrost terenów zurbanizowanych po 1945 r. / 246
8.2. Struktura demograficzna i rynku pracy / 252
8.3. Struktura funkcjonalna / 254
8.4. Krajobraz miejski / 261
8.5. Morfologia tkanki miejskiej / 263
8.6. Podsumowanie / 267

9. KONKLUZJA / 269
Spis ilustracji, tabel i wykresów / 273
Bibliografia / 282