Podstawy ekonomicznej efektywności podziemnej eksploatacji złóż

Podstawy ekonomicznej efektywności podziemnej eksploatacji złóż

rok wydania: 2001, wydanie pierwsze
ISBN: 83-01-13683-9
ilość stron: 493
format: 17 x 25 cm
oprawa: twarda

Opis

Omówione zagadnienia: techniczna i ekonomiczna specyfika podziemnej eksploatacji złóż, złoże jako przedmiot górniczej eksploatacji - w aspekcie geologii, prawa i rynku, budowa kopalni - zakładanie "fundamentu" przewidywanej eksploatacji złoża, systemy podziemnej eksploatacji złóż i transportowa infrastruktura dołu kopalń - uwarunkowania ich ekonomicznej efektywności, proefektywnościowe zarządzanie produkcją i rozwojem podziemnej kopalni - monitoring i identyfikacja stanu kopalni, prognozowanie i planowanie.

Spis treści

Od autora/ 11

Rozdział 1.

Wprowadzenie / 15

1.1. Uwarunkowania w obszarze gospodarki, zobowiązujące do prac nad zwiększeniem ekonomicznej efektywności górnictwa / 16
1.2. Sytuacja w obszarze nauki, która zachęciła autora do napisania tej książki / 21
1.3. Przyjęty w książce sposób prezentacji wiedzy o podstawach ekonomicznej efektywności podziemnej eksploatacji złóż / 23

Rozdział 2. Techniczna i ekonomiczna specyfika podziemnej eksploatacji złóż / 27
2.1. Specyfika górniczego przedsiębiorstwa i realizowanej w nim produkcji / 29
2.2. Specyfika warunków i kosztów podziemnej eksploatacji złóż / 32
2.3. Specyfika wartości kopaliny i jej ceny / 36
2.3.1. Wartość i cena kopaliny a koszt jej pozyskania / 37
2.3.2. Zależność ceny od dostosowania kopaliny do potrzeb rynku.38
2.3.3. Zależność cen od globalnego rynku i polityki eksploatacyjnej / 39
2.4. Specyfika przebiegu podziemnej eksploatacji złóż / 41
2.4.1. Czas funkcjonowania kopalni limitowany zasobami złoża / 41
2.4.2. Zróżnicowanie działań i ich równoczesność w procesie podziemnej eksploatacji I złóż / 43
2.4.3. Możliwość permanentnego unowocześniania podziemnej eksploatacji złóż / 44
2.5. Specyfika instrumentów ewidencji, oceny i prognozowania ekonomicznej efektywności podziemnej eksploatacji złóż / 46

Rozdział 3. Złoże jako przedmiot górniczej eksploatacji - w aspekcie geologii, prawa i rynku / 49
3.1. Geologiczna charakterystyka złoża a jego ekonomiczna atrakcyjność / 52
3.1.1. Rodzaj i jakość oraz cena kopaliny / 53
3.1.2. Zasoby złoża / 55
3.1.3. Geologiczno-górnicze warunki zalegania i eksploatacji złoża / 64
3.1.4. Specyfika roli, jaką złoże odgrywa w kształtowaniu ekonomicznej efektywności jego eksploatacji / 66
3.2. Obowiązujący porządek prawny jako czynnik współkształtujący warunki eksploatacji złóż / 67
3.2.1. Definicja złoża, własność złoża i rynkowe użytkowanie / 69
3.2.2. Regulacje porządkujące wzajemne relacje między przedsiębiorcą górniczym a gminą i podmiotami zagrożonymi eksploatacją / 71
3.2.3. Problem racjonalnego wykorzystania zasobów i nadzór geologiczny nad eksploatacją złóż / 75
3.2.4. Porządek prawny w zakresie wydobywania kopalin / 80
3.2.5. Specyfika oddziaływania porządku prawnego na ekonomiczną efektywność podziemnej eksploatacji złóż / 85
3.3. Prognostyczna ocena gospodarczej atrakcyjności złóż - jako wymaganie rynku / 88
3.3.1. Metodyczne uwarunkowania - prognozowanie symulacyjne / 90
3.3.2. Prognostyczna ocena ekonomicznej atrakcyjności złóż przewidywanych do zagospodarowania / 94
3.3.3. Specyfika prognostycznej oceny efektywności złóż jako przedmiotu górniczej eksploatacji/ 102

Rozdział 4. Budowa kopalni - zakładanie „fundamentu" przewidywanej eksploatacji złoża / 105
4.1. Kapitałochłonność podziemnej eksploatacji złóż / 115
4.2. Projektowanie podstawowych parametrów wielkości oraz infrastruktury dołu i powierzchni podziemnej kopalni / 119
4.2.1. Podstawowe parametry wielkości projektowanej kopalni / 122
4.2.2. Infrastruktura powierzchni kopalni podziemnej / 136
4.2.3. Infrastruktura dołu podziemnej kopalni / 142
4.3. Harmonogram budowy i uruchomienia podziemnej kopalni / 151
4.4. Prognostyczna ocena ekonomicznej efektywności nowej kopalni / 161
4.4.1. Ogólnie obowiązujące metody i mierniki prognostycznej oceny ekonomicznej efektywności inwestycji / 163
4.4.2. Zintegrowana ocena ekonomicznej efektywności projektowanej kopalni metodą symulacji komputerowej / 168
4.4.3. Możliwości i perspektywy usprawnienia prognostycznej oceny ekonomicznej efektywności podziemnych kopalń / 178

Rozdział 5. Systemy podziemnej eksploatacji złóż i transportowa infrastruktura dołu kopalń - uwarunkowania ich ekonomicznej efektywności / 185
5.1. Rozwój systemów eksploatacji - podstawowe tendencje w praktyce kopalnianej / 187
5.2. Koncentracja produkcji w systemach eksploatacji i transportowej infrastrukturze podziemia kopalń / 201
5.2.1. Ewolucja pojęcia koncentracji produkcji w górnictwie podziemnym / 201
5.2.2. Wpływ koncentracji osiąganej w przodkach i oddziałach produkcyjnych na wynikowe parametry systemów eksploatacji i ich rozwój / 205
5.2.3. Rozwój koncentracji produkcji w dołowej infrastrukturze kopalni i jej wpływ na wynikowe parametry podziemnej eksploatacji złóż / 215
5.2.4. Czynniki decydujące o poziomie koncentracji osiąganej w przodkach górniczych / 227
5.2.5. Czynniki decydujące o koncentracji w ogniwach pozaprzodkowej infrastruktury kopalń / 240
5.2.6. Systemy dyspozytorskiej kontroli funkcjonowania przodków i obsługującej je dołowej infrastruktury / 247
5.3. Niektóre możliwości dalszego rozwoju systemów eksploatacji w górnictwie podziemnym / 250
5.3.1. System kompleksowo zmechanizowanych ścian prowadzonych z podsadzką hydrauliczną i przesuwną tamą przeponową / 253
5.3.2. Niektóre możliwości dalszego rozwoju systemu kompleksowo zmechanizowanych ścian zawałowych / 258
5.3.3. System ubierkowo-zabierkowy (DF-KP) - szansa na konkurencję dla systemu ścianowego / 267

Rozdział 6. Proefektywnościowe zarządzanie produkcją i rozwojem podziemnej kopalni - monitoring i identyfikacja stanu kopalni, prognozowanie i planowanie / 283
6.1. Główne dźwignie proefektywnościowego zarządzania produkcją i rozwojem podziemnej kopalni / 288
6.1.1. Strategia i zasady proefektywnościowego zarządzania podziemną eksploatacją złoża / 290
6.1.2. Elementarny cykl decyzyjny i jego wykorzystanie w warunkach zarządzania podziemną kopalnią / 292
6.1.3. „Model skomputeryzowanego zarządzania" - doświadczalne odniesienie dla postulowanych proefektywnościowych rozwiązań / 297
6.2. Ewolucja i kierunki rozwoju ewidencyjnych podstaw monitorowania podziemnej eksploatacji złóż oraz wywołanych nią zmian w otoczeniu / 302
6.2.1. Ewolucja ewidencyjnych układów monitorowania bezpośrednio produkcyjnej działalności kopalni / 305
6.2.2. Preferowane kierunki dalszego rozwoju metod monitorowania elementarnych zaszłości gospodarczych w podziemnej eksploatacji złóż / 321
6.2.3. Monitoring gospodarki zasobami - bank informacji o zasobach / 328
6.2.4. Monitoring podbieranej powierzchni, wypadkowości górniczej i wykorzystania czasu - układy uzupełniające / 334
6.3. Analityczno-rozliczeniowa ocena stanu wnętrza kopalni i generowanie działań proefektywnościowych w zarządzaniu operatywnym / 337
6.3.1. Analiza i ocena oraz motywowanie wewnętrznych jednostek organizacyjnych kopalni / 341
6.3.2. Analiza i ocena procesów produkcyjnych w operatywnym zarządzaniu / 347
6.3.3. Analiza i ocena efektywności wnętrza kopalń metodą strukturalnego rozliczania kosztów - na podstawie układu terytorialnego / 350
6.3.4. Analiza i ocena wykorzystania czasu ciągów produkcyjnych / 354
6.3.5. Analiza kosztów stałych i zmiennych oraz wyznaczanie progu zyskownej produkcji przodków (progu zyskowności przodków) / 357
6.3.6. Kompleksowa ocena stosowanych systemów eksploatacji i technologii górniczych / 363
6.4. Planowanie produkcji i inwestycji w podziemnej kopalni - prognozowanie efektywności i wybór wariantów najkorzystniejszych / 364
6.4.1. Ewolucja metod planowania rozwoju kopalń i produkcji w gospodarce nakazowo-rozdzielczej - metody proefektywnościowego „przetargu" oraz metoda PERT-ICL / 367
6.4.2. Ewolucja metod planowania rekonstrukcji i funkcjonowania kopalń w okresie transformacji - biznesplan jako metoda uniwersalna / 376
6.4.3. Perspektywy symulacyjnego, zintegrowanego planowania produkcji i rozwoju kopalń - system SZP / 383
6.4.4. Specjalistyczne metody prognostyczno-optymalizacyjne jako pomocniczy instrument w planowaniu produkcji i rozwoju kopalni; (system MKK - przykład metody) / 387
6.4.5. Perspektywy rozwoju systemów proefektywnościowego planowania produkcji i inwestycji w podziemnych kopalniach / 393
6.5. Prognozowanie i planowanie działalności usługowej na rzecz podziemnych kopalń / 399
6.5.1. Systemy planowania gospodarki materiałowej / 402
6.5.2. Systemy planowania gospodarki maszynami i urządzeniami / 404
6.6. Skuteczność dotychczasowego rozwoju metod i instrumentów zarządzania kopalniami podziemnymi - wyzwania i zadania na następne dziesięciolecia / 406
6.6.1. Stan komputeryzacji zarządzania przewidywany na lata dziewięćdziesiąte / 407
6.6.2. Stopień wykorzystania możliwości tkwiących w skomputeryzowanym systemowym zarządzaniu i w rozwoju techniki górniczej - syntetyczna ocena stanu osiągniętego w 2000 roku / 409
6.6.3. Podstawowe wyzwania w zarządzaniu podziemnymi kopalniami - synteza proefektywnościowych zadań / 416

Rozdział 7. Niektóre uwarunkowania ekonomicznie efektywnego funkcjonowania kopalń i przedsiębiorstw górniczych w gospodarce rynkowej / 421
7.1. Przedsiębiorstwa organizujące hirudina funkcjonowanie kopalń na rynku - ocena ich kondycji i podstawowe zadania / 426
7.1.1. Mierniki rynkowej oceny ekonomiki przedsiębiorstw górniczych / 429
7.1.2. Podstawowe zadania przedsiębiorstw organizujących funkcjonowanie kopalń na rynku - ze szczególnym uwzględnieniem kopalń węgla kamiennego / 433
7.2. Doświadczenia z rynkowej transformacji górnictwa węgla kamiennego - wpływ arbitralnych decyzji na jej przebieg / 444
7.2.1. Rynkowa transformacja górnictwa węgla kamiennego - przebieg i dotychczasowe wyniki / 447
7.2.2. Arbitralne decyzje w polityce gospodarczej a wyniki rynkowej transformacji górnictwa węgla kamiennego / 453
7.3. Postulowane usprawnienia warunków funkcjonowania podziemnego górnictwa w gospodarce rynkowej / 461
7.3.1. Rozszerzenie oceny ekonomicznej efektywności podziemnego górnictwa o analizę jego wpływu na usługowo-zaopatrzeniowe otoczenie - metoda bilansu dochodów publicznych (BDP) / 462
7.3.2. Prywatyzacja górnictwa węgla kamiennego - górnictwo skarbowe / 468

Literatura i źródła / 473
Spis tablic / 487
Spis rysunków / 488
Spis fotografii / 492