Podstawy zapisu konstrukcji

Podstawy zapisu konstrukcji

rok wydania: 2021, wydanie czwarte
ISBN: 978-83-8156-245-4
ilość stron: 414
format: B5
oprawa: miękka

Opis

Prezentowany podręcznik, w klasyczny sposób przedstawia całościowy materiał dotyczący podstaw zapisu konstrukcji. Materiał został podzielony na kilka części, które dotyczą: ogólnych zasad normalizacji w dokumentacji technicznej wyrobów, zasad odwzorowań i wymiarowania obiektów, zagadnień związanych z odwzorowaniem połączeń rozłącznych i nierozłącznych napędów itd. Każda z części została szczegółowo omówiona i zilustrowana rysunkami (około 500 rysunków).

Spis treści

Przedmowa / 12

1. Wprowadzenie / 15
1.1. Rys historyczny zapisu konstrukcji / 15
1.1.1. Geneza i rola zapisu konstrukcji / 15
1.1.2. Zapis konstrukcji jako język świata techniki / 19
1.1.3. Normalizacja i jej szczególne znaczenie dla podstaw zapisu konstrukcji / 20
1.1.4. Materiały i przybory używane w zapisie konstrukcji / 24
1.2. Zasadnicze kryteria tworzenia nazw rysunków odwzorowywanych obiektów / 26
1.2.1. Główne kryteria podziału rysunków / 26
1.2.2. Nazwy rysunków tworzone na podstawie kryterium sposobu przedstawiania / 27
1.2.3. Nazwy rysunków tworzone na podstawie kryterium sposobu odwzorowania / 27
1.2.4. Nazwy rysunków tworzone na podstawie kryterium stopnia złożoności / 28
1.2.5. Nazwy rysunków tworzone na podstawie kryterium przeznaczenia / 28

2. Konstrukcje wybranych krzywych powszechnie występujących w budowie elementów i zespołów maszyn / 30
2.1. Przypomnienie wybranych podstawowych konstrukcji geometrycznych / 30
2.1.1. Konstrukcje podziału odcinków i kątów oraz wybranych form wielokątów / 30
2.1.2. Konstrukcje ewolwenty, cykloidy i spirali Archimedesa / 33
2.2. Krzywe stożkowe / 35
2.2.1. Przekroje powierzchni stożkowej / 35
2.2.2. Konstrukcja elipsy / 36
2.2.3. Konstrukcja paraboli / 37
2.2.4. Konstrukcja hiperboli 38
2.3. Wybrane przykłady konstrukcji innych krzywych / 39
2.3.1. Konstrukcja sinusoidy / 39
2.3.2. Konstrukcja linii śrubowej walcowej / 40
2.3.3. Konstrukcja linii śrubowej stożkowej / 40
2.4. Ogólne uwagi dotyczące podstawowych konstrukcji geometrycznych, konstrukcji krzywych stożkowych oraz innych krzywych / 41
2.5. Wybrane przypadki technicznych zastosowań omówionych przykładów linii / 42

3. Elementy zapisu konstrukcji / 46
3.1. Podstawowe elementy zapisu konstrukcji / 46
3.1.1. Linie rysunkowe i ich podział / 46
3.1.2. Linie odniesienia i linie wskazujące / 49
3.1.3. Podziałki rysunkowe / 50
3.1.4. Pismo rysunkowe / 51
3.1.5. Przykłady ilustrujące zastosowanie różnych rodzajów linii jako podstawowych elementów zapisu konstrukcji / 55
3.2. Znormalizowane złożone elementy zapisu konstrukcji / 62
3.2.1. Formaty arkuszy rysunkowych i ich forma graficzna / 62
3.2.2. Tabliczki rysunkowe / 66
3.2.3. Dodatkowe informacje tekstowe i zasady ich rozmieszczania na rysunkach / 68

4. Metody odwzorowań przedmiotów / 69
4.1. Podstawowe pojęcia dotyczące metod rzutowania / 69
4.1.1. Przedstawienie rysunkowe, układy osi i płaszczyzn współrzędnych, metoda rzutowania, linie rzutowania / 69
4.2. Podział metod rzutowania / 70
4.2.1. Główne terminy i zasady rzutowania równoległego i perspektywicznego / 70
4.3. Metody i główne zasady rzutowania aksonometrycznego / 74
4.3.1. Rzutowanie aksonometryczne jednomiarowe (izometria) / 74
4.3.2. Rzutowanie aksonometryczne prostokątne dwumiarowe (dimetria prostokątna) / 75
4.3.3. Rzutowanie aksonometryczne ukośne / 77
4.3.4. Aksonometria kawalerska / 78
4.3.5. Aksonometria wojskowa / 79
4.4. Przykłady zapisu obiektów z wykorzystaniem metod rzutowania aksonometrycznego / 80
4.4.1. Zasady kreskowania przekrojów aksonometrycznych / 80
4.4.2. Przykłady odwzorowań obiektów tworzonych z wykorzystaniem różnych metod rzutowania aksonometrycznego / 82
4.4.3. Ogólne uwagi dotyczące metod aksonometrycznych zapisu konstrukcji / 83
4.5. Metody i główne zasady rzutowania prostokątnego (Monge’a) / 84
4.5.1. Rzutowanie prostokątne europejskie rzutowanie według metody pierwszego kąta / 84
4.5.2. Zasady rozmieszczania rzutów obiektów odwzorowywanych w europejskiej metodzie rzutowania / 85
4.5.3. Rzutowanie prostokątne amerykańskie (odwrotne) rzutowanie według metody trzeciego kąta / 88
4.5.4. Zasady rozmieszczania rzutów obiektów odwzorowywanych za pomocą zasad metody rzutowania odwrotnego / 88
4.5.5. Rzutowanie prostokątne według strzałek określających kierunki rzutowania / 89
4.5.6. Symbole graficzne identyfikujące metody rzutowania prostokątnego / 91

5. Widoki i przekroje w rzutach prostokątnych / 92
5.1. Podstawowe zasady doboru i sporządzania rzutów przedmiotu / 92
5.1.1. Główne elementy przedstawiania obiektów i konstrukcji / 92
5.1.2. Dobór liczby rzutów / 94
5.1.3. Usytuowanie obiektu względem rzutni, wytyczne do tworzenia rzutu głównego / 95
5.2. Rzuty widoków obiektów i zasady ich zapisu / 96
5.2.1. Widoki przedmiotów dowolnych i obiektów symetrycznych / 96
5.2.2. Widoki pomocnicze, rozwinięte i cząstkowe / 98
5.3. Rzuty przekrojów / 101
5.3.1. Ogólne zasady tworzenia oraz kreskowanie przekrojów / 101
5.3.2. Rodzaje przekrojów i ich oznaczanie / 106
5.3.3. Zasady odwzorowywania przekrojów przedmiotów symetrycznych / 111
5.3.4. Zasady sporządzania przekrojów cząstkowych i pomocniczych / 112
5.4. Rzuty kładów przekrojów / 113
5.4.1. Ogólne zasady tworzenia kładów przekrojów / 113
5.4.2. Zasady zapisu miejscowych kładów przekrojów / 114
5.4.3. Zasady zapisu przesuniętych kładów przekrojów / 115
5.5. Niektóre szczególne przypadki odwzorowywania widoków i przekrojów obiektów / 116
5.5.1. Przerwania i urwania oraz ograniczenia powierzchni rzutów przedmiotów / 116
5.5.2. Obiekty o powtarzających się kształtach / 117
5.5.3. Powierzchnie płaskie na powierzchniach cylindrycznych i stożkowych oraz otwory o przekrojach kwadratowych i prostokątnych / 119
5.5.4. Widoki lub przekroje cząstkowe szczegółów obiektu odwzorowywane w zwiększonej podziałce / 120
5.5.5. Zasady przedstawiania przedmiotów składających się z jednakowych części oraz przedmiotów przeźroczystych / 121
5.5.6. Przedstawianie i oznaczanie niektórych specjalnych cech i powierzchni przedmiotów / 121
5.5.7. Widoki lub przekroje obiektu odwzorowywane na oddzielnym arkuszu / 122
5.5.8. Uwagi techniczne dotyczące oznaczeń widoków, przekrojów, kładów i rzutów cząstkowych oraz rozmiary znaków graficznych / 123

6. Wymiarowanie obiektów / 124
6.1. Pojęcie, ogólne wytyczne oraz podstawowe elementy procesu wymiarowania / 124
6.1.1. Pojęcie procesu wymiarowania / 124
6.1.2. Zasadnicze wytyczne dotyczące procesu wymiarowania / 124
6.1.3. Wymiar, linie, liczby oraz znaki wymiarowe / 125
6.2. Główne zasady oznaczania i rozmieszczania wymiarów / 134
6.2.1. Baza przedmiotu, pojęcie wymiarowania równoległego, szeregowego i mieszanego; wymiarowanie narastające oraz za pomocą współrzędnych / 134
6.2.2. Uwagi dotyczące rozmieszczania wymiarów / 138
6.3. Porządkowe ogólne zasady wymiarowania / 140
6.3.1. Zasada wymiarów koniecznych / 140
6.3.2. Zasada niepowtarzania wymiarów / 141
6.3.3. Zasada niezamykania łańcuchów wymiarowych / 142
6.3.4. Zasada pomijania wymiarów oczywistych / 143
6.4. Porządkowe szczególne zasady wymiarowania / 144
6.4.1. Charakterystyka grupy zasad szczególnych wymiarowania / 144
6.4.2. Zasada jedynej podstawy wymiarowej / 144
6.4.3. Zasada wymiarów ważnych / 146
6.4.4. Zasada wymiarów konstrukcyjnych / 146
6.4.5. Zasada wymiarowania od podstaw obróbkowych / 146
6.4.6. Zasada wymiarowania od podstaw pomiarowych / 147
6.4.7. Zasada wspólnych podstaw wymiarowych / 147
6.4.8. Zasada wymiarowania według narzędzi / 147
6.4.9. Zasada wymiarowania powierzchni / 147
6.5. Wybrane przykłady wymiarowania różnych form powierzchni obrotowych i ich fragmentów / 149
6.5.1. Wymiarowanie kątów, łuków, cięciw, zaokrągleń i promieni / 149
6.5.2. Wymiarowanie średnic walców obrotowych o osiach równoległych lub prostopadłych do rzutni / 153
6.5.3. Wymiarowanie średnic walców obrotowych o osiach nieprostopadłych lub nierównoległych do rzutni / 157
6.5.4. Wymiarowanie powierzchni kulistych / 158
6.5.5. Wymiarowanie prostokreślnych obrotowych powierzchni stożkowych oraz stożków / 159
6.5.6. Stożki o kątach i zbieżnościach znormalizowanych / 162
6.6. Wymiarowanie najczęściej stosowanych form wielokątów i wielościanów / 162
6.6.1. Wielokąty i wielościany jako jedna z podstawowych grup form geometrycznych tworzących konstrukcję / 162
6.6.2. Wymiarowanie najczęściej stosowanych form wielokątów / 163
6.6.3. Wymiarowanie najczęściej wykorzystywanych w zapisie konstrukcji form wielościanów graniastosłupy / 165
6.6.4. Wymiarowanie najczęściej wykorzystywanych w zapisie konstrukcji form wielościanów ostrosłupy i kliny / 169
6.7. Dokładne i uproszczone wymiarowanie obiektów i ich elementów / 173
6.7.1. Stopnie uproszczeń rysunkowych / 173
6.7.2. Wymiarowanie otworów walcowych i pogłębień stożkowych / 173
6.7.3. Dokładne i uproszczone przedstawianie, oznaczanie i wymiarowanie nakiełków / 176
6.7.4. Wymiarowanie promieni przejściowych / 178
6.7.5. Wymiarowanie podcięć obróbkowych / 179
6.7.6. Wymiarowanie ścięć / 182
6.7.7. Wymiarowanie powierzchni krzywoliniowych / 184
6.7.8. Wymiarowanie powtarzających się fragmentów przedmiotu / 184
6.7.9. Wymiarowanie powierzchni podlegających malowaniu i powlekaniu / 186
6.8. Inne, wybrane, szczególne przypadki wymiarowania obiektów i ich elementów / 188
6.8.1. Wymiarowanie powierzchni przedmiotów symetrycznych oraz położenia osi symetrii / 188
6.8.2. Wymiarowanie przedmiotów wymiarowanych częściowo / 189
6.8.3. Podstawowe zasady dokładnego i uproszczonego wymiarowania konstrukcji kratowych / 190

7. Oznaczanie stanu powierzchni przedmiotów / 193
7.1. Pojęcia podstawowe / 193
7.1.1. Definicje i parametry struktury geometrycznej powierzchni / 193
7.1.2. Definicje i parametry chropowatości / 195
7.1.3. Definicje i parametry falistości powierzchni / 197
7.1.4. Wartości liczbowe parametrów chropowatości powierzchni / 198
7.1.5. Wartości liczbowe parametrów falistości powierzchni / 199
7.2. Oznaczanie chropowatości powierzchni przedmiotów / 200
7.2.1. Zasady określania chropowatości powierzchni / 200
7.2.2. Znaki chropowatości powierzchni / 200
7.2.3. Sposoby umieszczania znaków chropowatości powierzchni / 204
7.3. Oznaczanie falistości powierzchni / 208

8. Oznaczanie tolerancji i pasowań części na rysunkach / 209
8.1. Pojęcia podstawowe / 209
8.1.1. Główne definicje / 209
8.1.2. Rodzaje tolerancji wymiarów / 211
8.2. Zasady ogólne tolerowania / 213
8.3. Zasady szczególne tolerowania / 213
8.3.1. Tolerowanie swobodne wymiarów / 213
8.3.2. Tolerowanie symbolowe wymiarów 215
8.3.3. Tolerowanie wymiarów części kojarzonych na rysunkach zestawieniowych / 216
8.3.4. Tolerowanie wymiarów kątowych / 216
8.3.5. Tolerowanie stożków / 217
8.3.6. Tolerowanie kształtu i położenia / 218
8.4. Pasowania części / 221

9. Odwzorowywanie łączników i połączeń gwintowych / 223
9.1. Pojęcia podstawowe / 223
9.1.1. Linia i powierzchnia śrubowa oraz gwint / 223
9.1.2. Pojęcia podstawowe dotyczące elementów i wymiarów gwintów / 226
9.1.3. Rodzaje gwintów / 228
9.1.4. Podstawowe parametry gwintów, łączników i połączeń gwintowych / 231
9.2. Główne zasady przedstawiania gwintów i łączników gwintowych na rysunkach / 231
9.2.1. Uproszczone przedstawianie gwintów / 231
9.2.2. Kreskowanie przekrojów przedmiotów gwintowanych / 236
9.2.3. Uproszczone przedstawianie łbów śrub i nakrętek / 236
9.2.4. Stopnie uproszczeń rysunkowych stosowane w odwzorowaniach łączników gwintowych / 242
9.2.5. Stopnie uproszczeń rysunkowych elementów współpracujących z łącznikami gwintowymi; odwzorowywanie podkładek i zawleczek / 244
9.3. Dokładne i uproszczone przedstawianie połączeń gwintowych / 249
9.3.1. Rysunki dokładne połączeń gwintowych / 249
9.3.2. Stopnie uproszczeń rysunkowych połączeń gwintowych / 250
9.4. Wymiarowanie łączników gwintowych / 252
9.4.1. Wymiarowanie łączników gwintowych / 252
9.4.2. Uproszczone wymiarowanie łączników gwintowych / 254
9.4.3. Wymiarowanie łbów śrub i nakrętek / 255
9.4.4. Oznaczanie łączników gwintowych z gwintem lewoskrętnym / 257
9.4.5. Znormalizowane zakończenia wybranych grup śrub i wkrętów / 258
9.4.6. średnice otworów oraz nadmiary długości gwintów i głębokości otworów przygotowywanych do gwintowania / 260
9.4.7. średnice otworów przejściowych oraz nawiercenia pod łby walcowe, wieńcowe i stożkowe wkrętów i śrub / 264
9.4.8. Wymiary „pod klucz” oraz wymiary gniazd „pod klucze” / 267

10. Odwzorowywanie innych rodzajów połączeń rozłącznych / 272
10.1. Połączenia wielowypustowe i wielokarbowe / 272
10.1.1. Pojęcia podstawowe / 272
10.1.2. Dokładne odwzorowywanie elementów i połączeń wielowypustowych oraz wielokarbowych / 273
10.1.3. Ogólne zasady uproszczonego przedstawiania wałków i otworów z wielowypustami i wielokarbami / 274
10.1.4. Wymiarowanie wielowypustów / 277
10.1.5. Uproszczone odwzorowywanie połączeń wielowypustowych / 279
10.2. Połączenia wpustowe i klinowe / 281
10.2.1. Podział wpustów, główne zasady ich przedstawiania i wymiarowania / 281
10.2.2. Kształt i wymiary rowków pod wpusty / 284
10.2.3. Podział klinów, główne zasady ich przedstawiania i wymiarowania / 286
10.2.4. Kształt i wymiary rowków pod kliny / 288
10.3. Połączenia kołkowe i sworzniowe / 288
10.3.1. Rodzaje kołków, sposoby ich przedstawiania i oznaczania / 288
10.3.2. Rodzaje sworzni, sposoby ich przedstawiania, wymiarowania i oznaczania / 293
10.4. Łączniki sprężyste / 297
10.4.1. Wybrane definicje i podział sprężyn / 297
10.4.2. Podstawowe zasady odwzorowywania sprężyn / 300
10.4.3. Rysunki wykonawcze sprężyn / 301

11. Odwzorowywanie elementów i połączeń nierozłącznych / 307
11.1. Połączenia spawane / 307
11.1.1. Rodzaje połączeń spawanych / 307
11.1.2. Stopnie uproszczeń zapisu połączeń / 307
11.1.3. Rodzaje i znaki graficzne spoin / 308
11.1.4. Główne zasady uproszczonego i umownego przedstawiania połączeń i spoin / 315
11.1.5. Wymiarowanie elementów, spoin i połączeń spawanych / 318
11.1.6. Charakterystyczne wymiary spoin i połączeń spawanych / 323
11.1.7. Przykłady umownego wymiarowania spoin pojedynczych i złożonych / 324
11.1.8. Powierzchnie napawane / 326
11.2. Połączenia zgrzewane / 327
11.2.1. Rodzaje zgrzein i sposoby ich przedstawiania / 327
11.2.2. Uproszczone i umowne przedstawianie zgrzein / 329
11.2.3. Wymiarowanie połączeń zgrzewanych 330
11.3. Połączenia nitowe i nitowkrętowe / 331
11.3.1. Dokładne i uproszczone przedstawianie nitów i nitowkrętów / 331
11.4. Inne rodzaje połączeń nierozłącznych / 334
11.4.1. Połączenia lutowane i klejone / 334
11.4.2. Połączenia zszywane / 335
11.4.3. Połączenia skurczowe / 337

12. Odwzorowywanie kół i przekładni zębatych oraz innych elementów napędów / 338
12.1. Pojęcia podstawowe dotyczące kół zębatych / 338
12.2. Koła i przekładnie zębate walcowe / 340
12.2.1. Główne zależności geometryczne / 340
12.2.2. Zasady uproszczonego odwzorowywania kół i przekładni zębatych walcowych / 341
12.2.3. Wymiarowanie kół zębatych walcowych / 344
12.3. Koła i przekładnie zębate stożkowe / 346
12.3.1. Zasady uproszczonego odwzorowywania / 346
12.3.2. Główne zależności geometryczne / 347
12.3.3. Wymiarowanie kół zębatych stożkowych / 349
12.4. Koła i przekładnie zębate ślimakowe / 350
12.4.1. Zasady uproszczonego odwzorowywania / 350
12.4.2. Wymiarowanie kół ślimakowych walcowych i ślimacznic / 352
12.5. Odwzorowywanie kół i przekładni łańcuchowych / 354
12.5.1. Uproszczone przedstawianie kół łańcuchowych / 354
12.5.2. Uproszczone przedstawianie przekładni łańcuchowych / 354
12.5.3. Wymiarowanie kół łańcuchowych / 355
12.6. Odwzorowywanie kół zapadkowych i zapadek / 358
12.7. Odwzorowywanie kół pasowych / 359

13. Odwzorowywanie osi i wałów, łożysk i ich uszczelnień oraz elementów zabezpieczających / 361
13.1. Odwzorowywanie i zapis osi i wałów / 361
13.1.1. Pojęcia podstawowe / 361
13.1.2. Dokładny i uproszczony zapis osi i wałów / 365
13.2. Odwzorowywanie i zapis konstrukcyjny łożysk / 366
13.2.1. Pojęcia podstawowe / 366
13.2.2. Dokładne, uproszczone i umowne przedstawianie łożysk / 368
13.2.3. Przykłady konstrukcji z zastosowanymi łożyskami tocznymi / 370
10
13.3. Odwzorowywanie i zapis uszczelnień wałów / 372
13.3.1. Zadania i podział uszczelnień łożysk i wałów maszynowych / 372
13.3.2. Zasady szczegółowego i ogólnego zapisu uszczelnień łożysk i wałów / 373
13.3.3. Przykłady zapisu i wymiary wybranych elementów uszczelniających / 376
13.3.4. Zasady przedstawiania i zapisu uszczelnień spoczynkowych / 383
13.4. Odwzorowywanie i zapis elementów zabezpieczających i ustalających / 383
13.4.1. Zadania i podział / 383

14. Odwzorowywanie sprzęgieł i hamulców / 392

15. Uwagi dotyczące zasad tworzenia dokumentacji technicznej w zakresie zapisu wyrobów, zespołów, podzespołów oraz rysunków wykonawczych części / 395
15.1. Kolejne etapy procesu tworzenia dokumentacji technicznej / 395
15.1.1. Sporządzenie wstępnego projektu technicznego wyrobu / 395
15.1.2. Rysunki wykonawcze części / 396
15.1.3. Rysunki złożeniowe / 396
15.1.4. Wymiarowanie rysunków złożeniowych i informacje dodatkowe zamieszczane na arkuszach rysunkowych / 399
15.1.5. Sporządzanie wykazu części na rysunkach złożeniowych / 404

16. Schematyczne przedstawianie elementów i połączeń mechanicznych / 406
16.1. Schematy i ich podział / 406
16.2. Znaki i zespoły znaków służące do budowy schematów / 406
16.3. Główne zasady tworzenia schematycznego zapisu konstrukcji / 407
Bibliografia / 411