Ergonomia. Projektowanie–diagnoza–eksperymenty

Ergonomia. Projektowanie–diagnoza–eksperymenty

rok wydania: 2021, wydanie czwarte
ISBN: 978-83-7814-477-9
ilość stron: 470
format: B5

Opis

W podręczniku, w sposób przystępny i wszechstronny, została przedstawiona problematyka ergonomii w procesach projektowych, badaniach diagnostycznych i działaniach menedżerskich oraz codziennym życiu. Układ i treść książki odpowiadają nowoczesnemu modelowi kształcenia studentów uczelni technicznych, szczególnie kierunków związanych z budową maszyn, technologią, organizacją produkcji i zarządzaniem. Dużą korzyść może ona także przynieść inżynierom, projektantom, konstruktorom i organizatorom pracującym w zakładach przemysłowych, w biurach projektowych, działach konstrukcyjnych oraz w służbach bezpieczeństwa i higieny pracy.

W opracowaniu omówiono: genezę ergonomii, jej rozwój, znaczenie i charakter działań, określanych jako ergonomia korekcyjna i koncepcyjna; zasady projektowania stanowiska pracy zgodne z tradycyjnym podejściem do projektowania technicznego i rozwiązania, które są wynikiem zastosowania wytycznych i zaleceń charakterystycznych dla projektowania ergonomicznego; technikę diagnozy ergonomicznej, stanowiącą podstawę oceny stanu istniejącego; zasady nowoczesnego kształtowania organizacji pracy, w tym aspekty techniczne, organizacyjne i ekonomiczne oraz psychologiczne i społeczne, zwiększające partycypację człowieka w procesie pracy; nowe nurty w badaniach ergonomicznych, dotyczące jakości życia, np. ergonomię mieszkania, ergonomię wyrobu, likwidację barier w funkcjonowaniu ludzi starszych i niepełnosprawnych, a także różnego typu działania ergonomiczne w systemach zarządzania jakością.

Spis treści

PRZEDMOWA / 11

1. WPROWADZENIE / 15
1.1. Geneza ergonomii jako dyscypliny naukowej / 16
1.2. Rozwój techniki i ewolucja jej roli dla człowieka oraz społeczeństwa / 19
1.3 Organizacja badań ergonomicznych, instytucje naukowe oraz piśmiennictwo periodyczne z zakresu ergonomii w Polsce i na świecie / 23
1.4 Podstawowe pojęcia stosowane w ergonomii, diagnostyce i organizacji pracy / 26

2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA ERGONOMICZNEGO / 29
2.1. Działania ergonomiczne w sferze techniki / 29
2.2. Procesy projektowania w technice / 32
2.2.1. Pojęcie procesu projektowania / 32
2.2.2. Sekwencja działań podstawowych i strategie projektowe / 34
2.2.3. Typowe struktury procesów projektowania technicznego / 35
2.3. Elementy metodyki projektowania ergonomicznego / 40
2.3.1. Decyzje projektowe / 41
2.3.2. Przedmiot projektowania ergonomicznego / 43
2.3.3. Podział zadań w systemie człowiek−obiekt techniczny / 45
2.3.4. Fazy istnienia systemu / 47
2.3.5. Ergonomiczne kryteria projektowe / 51
2.3.6. Ergonomiczna klasyfikacja projektowanych systemów / 59
2.4. Komputerowe wspomaganie projektowania ergonomicznego / 62
2.5. Procedura wykonania zadania projektowego / 67
2.5.1. Sformułowanie zadania projektowego / 67
2.5.2. Założenia ergonomiczno-techniczno-ekonomiczne (ZETE) do projektu / 68
2.5.3. Poszukiwanie koncepcji rozwiązania zadania projektowego / 70
2.5.4. Projektowanie wstępne / 71
2.5.5. Projektowanie szczegółowe i dokumentowanie konstrukcyjne / 76
2.5.6. Budowa i badanie prototypu / 77
2.5.7. Weryfikacja dokumentacji projektowej / 77
2.6. Zadania projektowe / 77
Zadanie 1. Podział czynności i zadań między człowieka i maszynę / 77
Zadanie 2. Prognoza obciążeń fizycznych pracownika / 78
Zadanie 3. Prognoza obciążenia psychicznego przyszłych użytkowników / 79
Zadanie 4. Metody pracy / 79
Zadanie 5. Ustalenie wysokości manipulacyjnej i przestrzeni czynności ruchowych / 80
Zadanie 6. Projektowanie stanowiska pracy w pozycji siedzącej / 81
Zadanie 7. Projektowanie struktury przestrzeni pracy na podstawie danych antropometrycznych / 82
Zadanie 8. Projektowanie koniecznej przestrzeni obserwacji / 83
Zadanie 9. Architektura obiektu technicznego / 83
Zadanie 10. Projektowanie rozmieszczenia urządzeń sterowniczych i wskaźnikowych / 84
Zadanie 11. Konstrukcja i dobór urządzeń sygnalizacyjnych i informacyjnych / 85
Zadanie 12. Konstrukcja i dobór typowych urządzeń sterowniczych / 86
Zadanie 13. Badanie prototypu / 86
Zadanie 14. Projektowanie modernizacji stanowisk pracy / 87
Zadanie 15. Projektowanie środowiska fizyczno-chemiczno-biologicznego / 87

3. DIAGNOZA W ERGONOMII / 89
3.1. Istota diagnozy / 89
3.2. Diagnoza ergonomiczna / 91
3.3. Diagnoza jako źródło danych do projektowania / 95
3.4. Diagnoza obciążeń człowieka w procesie pracy / 96
3.4.1. Fizjologiczne i biomechaniczne podstawy wykonywania pracy / 96
3.4.2. Ocena obciążenia fizycznego pracą / 103
3.4.3. Ocena ryzyka występowania dolegliwości mięśniowo-szkieletowych / 122
3.4.4. Psychologiczne podstawy wykonywania pracy / 126
3.4.5. Ocena obciążenia psychicznego pracą / 129
3.4.6. Zmęczenie i odpoczynek / 138
3.5. Diagnoza obiektów technicznych / 140
3.5.1. Ocena antropometryczna obiektów technicznych / 140
3.5.2. Dane dotyczące warunków percepcji informacji / 164
3.5.3. Kształtowanie układów kontrolno-sterowniczych / 169
3.5.4. Kształtowanie obiektów technicznych / 177
3.6. Diagnoza materialnego środowiska pracy / 187
3.6.1. Drgania mechaniczne (wibracje) / 187
3.6.2. Hałas / 194
3.6.3. Oświetlenie / 211
3.6.4. Mikroklimat / 232
3.6.5. Zanieczyszczenia, zapylenia / 245
3.6.6. Emisja energii szkodliwej / 255
3.7. Przegląd metod i technik diagnostycznych / 264
3.7.1. Struktura metod oceny stanowisk pracy / 264
3.7.2. Metoda list kontrolnych / 266
3.7.3. Metody badań testowych / 267
3.7.4. Metody ilościowe / 269
3.7.5. Metody atestacji i certyfikacji / 273
3.7.6. Metoda bilansowa / 275
3.7.7. Metoda analizy czynnikowej / 275

4. ZASADY PROJEKTOWANIA ZHUMANIZOWANYCH FORM ORGANIZACJI PRACY / 277
4.1. Ergonomiczne aspekty nowych form organizacji pracy / 277
4.1.1. Kształtowanie treści pracy / 277
4.1.2. Praca w zespołach roboczych / 280
4.1.3. Metody pracy / 282
4.1.4. Przerwy wypoczynkowe w czasie pracy / 282
4.1.5. Praca zmianowa / 283
4.1.6. Elastyczne formy czasu pracy / 284
4.2. Psychologiczne i społeczne aspekty organizacji pracy / 285
4.2.1. Motywacja do pracy / 285
4.2.2. Satysfakcja z pracy / 286
4.2.3. Teoria systemów socjotechnicznych / 288
4.3. Partycypacyjne metody usprawnienia organizacji pracy / 290
4.4. Metody wartościowania pracy / 293
4.5. Mierniki oceny warunków pracy / 294
4.5.1. Ocena płynności kadr / 295
4.5.2. Ocena bezpieczeństwa pracy / 297
4.5.3. Ocena wypadków przy pracy / 299
4.5.4. Ocena ryzyka zawodowego / 301
4.5.5. Ocena efektów pracy pracownika / 303
4.5.6. Ocena wydajności pracy / 304
4.5.7. Ocena technicznego uzbrojenia pracy / 307
4.5.8. Ocena ekonomiczna rozwiązań ergonomicznych / 308

5. NOWE NURTY W BADANIACH ERGONOMICZNYCH / 311
5.1. Ergonomia mieszkania / 311
5.2. Ergonomia dla ludzi starszych i osób z niepełnosprawnościami / 313
5.3. Ergonomia wyrobu / 318
5.4. Ergonomia a bezpieczeństwo pracy / 321
5.5. Stan normalizacji w ergonomii / 324
5.6. Ergonomia przekazu informacji naukowej / 326
5.6.1. Osobowość wykładowcy / 327
5.6.2. Konstrukcja treści przekazu / 329
5.6.3. Zasada poglądowości przekazu / 330
5.7. Certyfikacja kompetencji zawodowych ergonomisty / 331

6. EKSPERYMENTY / 337

Część 1

STRUKTURA PRZESTRZENNA STANOWISKA PRACY / 337

Eksperyment 1. Graficzne wyznaczanie obszarów pracy / 337
Eksperyment 2. Modelowe wyznaczanie obszarów pracy (fantomy) / 339
Eksperyment 3. Komputerowe wyznaczanie obszarów pracy / 341
Eksperyment 4. Ocena rozmieszczenia urządzeń sterowniczych / 342
Eksperyment 5. Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł / 343
Eksperyment 6 Wyznaczanie wysokości pola pracy i rozległości strefy manipulacyjnej / 347
Eksperyment 7. Wyznaczanie położenia strefy manipulacji / 349
Eksperyment 8. Uwarunkowania sprawności komunikacyjnej układu człowiek−maszyna / 351
Eksperyment 9. Wyznaczanie optymalnego położenia kątowego strefy manipulacyjnej / 352
Eksperyment 10. Badanie związków między sygnałem a działaniem (wariant A) / 354
Eksperyment 11. Badanie związków między sygnałem a działaniem (wariant B) / 355
Eksperyment 12. Badanie szybkości i precyzji pracy / 357
Eksperyment 13. Weryfikacja antropometryczna stanowiska pracy / 358

Część 2

FIZJOLOGICZNE PODSTAWY WYKONYWANIA PRACY / 359

Eksperyment 14. Badanie wydolności fizycznej na podstawie pomiaru ciśnienia krwi / 359
Eksperyment 15. Badanie wydolności fizycznej na podstawie pomiaru wentylacji minutowej płuc / 361
Eksperyment 16. Badanie wydolności fizycznej na podstawie pomiaru tętna / 363
Eksperyment 17. Badanie wydolności fizycznej na podstawie pomiaru odnowy tętna, ciśnienia krwi, wentylacji minutowej płuc / 364
Eksperyment 18. Warunki utrzymania maksymalnej siły mięśni / 365
Eksperyment 19. Statyczne obciążenie mięśni / 366
Eksperyment 20. Indeks sprawności fizycznej / 367

Część 3

PSYCHOLOGICZNE PODSTAWY WYKONANIA PRACY / 369

Eksperyment 21 Badanie wydolności psychicznej na podstawie pomiaru czasu reakcji prostej / 369
Eksperyment 22 Badanie wydolności psychicznej na podstawie pomiaru czasu reakcji złożonej (alternatywnej) / 370
Eksperyment 23. Koordynacja wzrokowo-ruchowa / 371
Eksperyment 24. Preferencje w spostrzeganiu / 372
Eksperyment 25. Monotonia / 373

Część 4

HAŁAS / 374

Eksperyment 26. Ocena poziomu hałasu w pomieszczeniu zamkniętym / 374
Eksperyment 27. Sumowanie poziomów hałasu / 376
Eksperyment 28. Wpływ szumu na odbiór informacji werbalnych / 378
Eksperyment 29. Ocena poziomu ekspozycji na hałas / 381
Eksperyment 30. Absolutny próg słuchowy / 383
Eksperyment 31. Wpływ hałasu na słuch / 385
Eksperyment 32. Ocena szkodliwości hałasu / 386
Eksperyment 33. Ocena dokuczliwości hałasu / 388
Eksperyment 34. Indywidualne środki ochrony przed hałasem / 390
Eksperyment 35. Wykreślenie mapy hałasu / 391
Eksperyment 36. Chłonność akustyczna pomieszczenia / 392
Eksperyment 37 Izolacyjność akustyczna przegród z materiałów dźwiękoizolacyjnych / 396
Eksperyment 38. Tłumienie dźwięku przez materiały dźwiękoizolacyjne / 397

Część 5

DRGANIA MECHANICZNE (WIBRACJE) / 399

Eksperyment 39. Ocena parametrów wibracji / 399
Eksperyment 40. Wpływ parametrów wibracji na pracę człowieka / 401

Część 6

OŚWIETLENIE / 403

Eksperyment 41. Ocena parametrów oświetlenia w pomieszczeniu zamkniętym / 403
Eksperyment 42. Oświetlenie płaszczyzny roboczej / 404
Eksperyment 43 Cienistość ogólna i zaciemnienie miejscowe na płaszczyźnie roboczej / 406
Eksperyment 44. Wpływ natężenia oświetlenia na czas reakcji prostej operatora / 408

Część 7

WARUNKI TERMICZNE / 409

Eksperyment 45. Ocena parametrów mikroklimatu / 409
Eksperyment 46. Mikroklimat w środowisku termicznym umiarkowanym / 414

Część 8

ZAGROŻENIA WYPADKOWE / 418

Eksperyment 47. Analityczna ocena częstości zagrożeń wypadkowych / 418

BIBLIOGRAFIA / 421

ZAŁĄCZNIKI / 431